احتمالا هیچ وقت نتوانیم روشی پیدا کنیم که همیشه ما را در برابر هر زخمی در امان نگه دارد. اما به هرحال این زخم‌ها گاهی می‌توانند بسیار خفیف باشند و به آن‌ها بی‌اهمیت باشیم و گاهی بسیار شدید که تمام بدن ما را درگیر کنند. زخم های تروما یا زخم تروماتیک از آن دست زخم‌هایی هستند که می‌تواند بسیار سخت و ناراحت کننده باشند. در این مطلب از سیکالدرم می‌خواهیم بدانیم دقیقا به چه زخم‌هایی تروما می‌گویند و برای درمان این زخم‌ها باید چه کنیم. با ما همراه باشید.
تروما در پزشکی چیست
تروما به معنای هرگونه آسیب فیزیکی یا روانی به بدن است که در نتیجه نیروهای خارجی به وجود می‌آید. این نیروها می‌توانند شامل ضربه‌ها، سقوط، تصادفات، جراحات، سوختگی‌ها و سایر عوامل فیزیکی باشند.
در پزشکی، تروما (TRAUMA) به آسیب‌های فیزیکی-محیطی اشاره دارد که به بافت‌ها و اندام‌های بدن وارد می‌شود و می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تصادفات، حوادث یا حملات ایجاد شود. این زخم در پزشکی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود.
زخم تروما چیست؟
زخم تروماتیک معمولا به عنوان یک زخم در اثر یک ضربه شدید تعریف می‌شود. این زخم می‌تواند اشکال متفاوتی مانند بریدگی، پارگی یا سوراخ شدگی که منجر به آسیب به پوست و بافت‌های زیرین می‌شود داشته باشد. اگر زخم تروما به موقع درمان نشوند، می‌تواند باعث آسیب شدید به بافت های نرم پوست شود.
با این که بدن توانایی بالایی در درمان خود دارد و زخم های جزئی را می‌تواند به راحتی درمان کند، زخم تروما می‌تواند تمام سیستم ایمنی بدن را درگیر کند. زخم تروما در صورت قرار نگرفتن تحت درمان ویژه می‌تواند باعث خطراتی جدی مانند عفونت در بدن و حتی مرگ شود.
اکسپلوراسیون زخم چیست
اکسپلوراسیون زخم (Wound Exploration) فرآیندی است که در طی آن پزشک یا جراح به بررسی دقیق و کامل زخم می‌پردازد تا آسیب‌ها، عمق و وجود اشیاء خارجی را شناسایی کند. این روش معمولا در شرایطی انجام می‌شود که زخم ناشی از تروما بوده و احتمال آسیب به بافت‌ها و اعضای زیرین وجود دارد.
اکسپلوراسیون زخم به ویژه در زخم‌های نافذ و زخم‌هایی که ناشی از تصادفات و جراحات شدید هستند، اهمیت دارد. مراحل اکسپلوراسیون زخم را می‌توان به این ترتیب دانست:
- ارزیابی اولیه
- بی حسی یا بی هوشی
- تمیزکردن زخم
- بررسی بصری و لمسی
- برداشت اشیا خارجی از زخم
- ارزیابی آسیب‌های داخلی
- ترمیم زخم
- مراقبت‌های پس از اکسپلوراسیون
دسته اصلی تشکیل زخم تروماتیک
زخم های تروماتیک می‌توانند به دسته‌های مختلفی تقسیم شوند که هر کدام ویژگی‌ها و علل خاص خود را دارند. به طور کلی، دسته‌بندی‌های اصلی زخم‌های تروماتیک شامل زخم های حاد، زخم های بریدگی و زخم های نافذ هستند.
زخم های تروما می‌توانند به دلیل طیف وسیعی از شرایط مختلف رخ بدهند. شرایطی مانند عوامل محیطی، تصادفات جاده‌ای یا قرار گرفتن در معرض عوامل حرارتی و شیمیایی و حتی نیش حیوانات و غیره. به همین دلیل، دسته‌بندی کردن زخم تروما برای تشخیص و درمان بسیار ضروری است.
زخم حاد
زخم‌های حاد به عنوان دسته‌ای از زخم تروما، زخم‌هایی هستند که به سرعت و به طور ناگهانی در نتیجه یک حادثه یا ضربه ایجاد میشوند. این زخم‌ها معمولا در عرض چند هفته یا ماه بهبود می‌یابند و شامل انواع مختلفی هستند که در ادامه آن‌ها را شرح خواهیم داد:
- زخم های کبود
- زخم های سوراخ
- زخم های سائیدگی
زخم های بریدگی
زخم های بریدگی به دلیل پارگی یا برش پوست و بافت‌های زیرین به وجود می‌آیند. این دسته از زخم تروما معمولا به علت برخورد با اشیاء تیز یا برنده ایجاد می‌شود و می‌تواند به انواع مختلف تقسیم شود:
- زخم‌های تمیز: (Clean Lacerations) زخم‌هایی که در نتیجه برش با اشیاء تیز و تمیز ایجاد میشوند و خطر عفونت کمتری دارند.
- زخم‌های کثیف: (Dirty Lacerations) زخم‌هایی که به دلیل برخورد با اشیاء کثیف یا آلوده ایجاد میشوند و خطر عفونت بالاتری دارند.
زخم های نافذ
زخم‌های نافذ زخم‌هایی هستند که به دلیل نفوذ اشیاء به داخل بدن ایجاد میشوند. این زخم‌ها معمولا عمیق‌تر از سایر زخم‌ها هستند و می‌توانند به اعضای داخلی بدن آسیب برسانند. انواع مختلف زخم‌های نافذ شامل:
- زخم های گلوله: (Gunshot Wounds) زخم‌هایی که به دلیل برخورد گلوله به بدن ایجاد میشوند و می‌توانند آسیب‌های جدی به اعضای داخلی وارد کنند.
- زخم های چاقو: (Stab Wounds) زخم‌هایی که به دلیل نفوذ چاقو یا سایر اشیاء تیز به بدن ایجاد میشوند.
- زخم های ناشی از اشیاء تیز و نوک تیز: مانند زخم‌های ناشی از میخ، سوزن یا سایر اشیاء نوک‌تیز.
انواع زخم تروما یا تروماتیک
سه دسته اصلی زخم تروما به ما کمک می‌کند که با در نظر گرفتن یک سری از ویژگی های خاص بتوانیم مراقبت‌های مختص هر زخم را به کار بگیریم. هرکدام از این سه دسته همان طور که به صورت خلاصه بیان شد، می‌توانند انواع دیگری از زخم های تروماتیک را در بر بگیرند. در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
زخم جدا شدگی یا کنده شدن پوست (Avulsion)
این نوع زخم تروما زمانی ایجاد می‌شود که قسمتی از پوست به طور کامل از بدن جدا شود. این نوع زخم‌ها می‌توانند ناشی از حوادث مختلفی مانند افتادن روی سطح ناهموار باشند.
زخم نافذ یا نفوذی ناشی از اجسام تیز (Puncture)
این نوع زخم زمانی ایجاد می‌شود که یک شیء تیز مانند چاقو، سوزن یا میخ به پوست نفوذ کند. زخم‌های نافذ می‌توانند عمیق یا سطحی باشند و ممکن است به اندام‌ها یا رگ‌های خونی داخلی آسیب برسانند.
ساییدگی یا خراشیدگی (Abrasion)
زخم تروما ساییدگی زمانی ایجاد می‌شود که لایه سطحی پوست ساییده یا خراشیده شود. ساییدگی‌ها معمولا جزئی هستند و به سرعت التیام می‌یابند، اما در صورت عدم مراقبت مناسب، می‌توانند عفونی شوند.
بریدگی یا پاره شدگی (Laceration)
زخم پاره شدگی زمانی ایجاد می‌شود که پوست و بافت‌های زیر آن به طور ناهموار پاره یا بریده شود. زخم‌های پاره شده می‌توانند ناشی از جراحت با اشیاء تیز یا کند، مانند چاقو، شیشه یا تصادف رانندگی باشند.
علائم زخم های تروما
زخم‌های جزئی تفاوت بارزی با زخم های تروما دارند که تماما روش های مراقبتی و درمانی حرفه‌ای و خاص خود را دارند. ویژگی های زخم های تروماتیک شامل موارد زیر می‌شود:
- شدت آسیب: زخم‌های تروماتیک معمولا شدیدتر از زخم‌های معمولی هستند و ممکن است نیاز به مداخله پزشکی فوری داشته باشند.
- عمق و اندازه زخم: این زخم‌ها می‌توانند بسیار عمیق و بزرگ باشند و ممکن است به بافت‌های زیرین مانند عضلات، استخوان‌ها، اعصاب و عروق آسیب بزنند.
- خونریزی شدید: زخم‌های تروماتیک معمولا با خونریزی شدید همراه هستند و ممکن است نیاز به بندآوردن خونریزی از طریق روش‌های مختلفی داشته باشند.
- خطر عفونت: به دلیل باز بودن زخم و امکان ورود میکروب‌ها به بدن، خطر عفونت در زخم‌های تروماتیک بالا است و باید به دقت مورد مراقبت قرار گیرند.
- نیاز به ترمیم پیچیده: به دلیل شدت آسیب، زخم‌های تروماتیک ممکن است نیاز به جراحی و ترمیم پیچیده (مراحل مختلف برای درمان) داشته باشند.
- تأثیر بر عملکرد بدن: این نوع زخم‌ها می‌توانند عملکرد عادی قسمت‌های مختلف بدن را مختل کنند و نیاز به درمان‌های فیزیکی و توانبخشی دارند.
- درد شدید: زخم‌های تروماتیک معمولا با درد شدید همراه هستند و ممکن است نیاز به مدیریت درد از طریق داروهای مسکن داشته باشند.
علت ایجاد زخم تروما
دانستن علت ایجاد شدن زخم Trauma به عنوان اولین مرحله از شروع درمان زخم بسیار مهم است. پزشک با بررسی علت یا علت‌های به وجود آمدن یک زخم می‌تواند مراحل درمانی مناسب آن زخم را تشخیص بدهد. عوامل شایع ایجاد زخم تروما ناشی از موارد زیر است:
- برش‌هایی که عموما توسط چاقو ایجاد می شوند. بریدگی‌های این نوع زخم‌ها معمولا لبه‌های صاف دارند.
- خراشیدگی‌های که به طور کلی می‌توان ناشی از بخورد با اشیایی مانند شن، فلز یا خرده شیشه باشد.
- ضربه ناشی از نیروی زیاد. این نوع زخم تروما بیشتر با تصادفات وسایل نقلیه موتوری همراه است که در آن قسمت‌های بدن له میشوند و پوست دچار پارگی‌ها و زخم‌های بریدگی می‌شود.
- جراحاتی ناشی از گلوله، که می‌تواند باعث زخم ورودی و خروجی شود.
- نیش حیوانات که به پوست و بافت‌ها نفوذ می‌کند.
عوارض و خطرات زخم تروماتیک
زخم تروما اگر فوری تحت درمان قرار نگیرد، می‌تواند عوارض و خطرات جدی به همراه داشته باشد. این خطرات می‌تواند از ایجاد شدن یک اسکار تروما بدخیم و بدشکل شروع شود و به بیماری‌های عفونی برسد. برخی از شایع ترین خطرات زخم های تروما عبارت است از:
- عفونت
- قانقاریا
- برآمدگی بافت‌های اسکار در اطراف زخم
- کاهش ایمنی بدن
- کاهش وزن ناگهانی
- التهاب و غیره
راه های درمان زخم تروما
به دلیل تنوع گسترده در انواع زخم تروما، درمان می‌تواند گاهی به سادگی تمیز کردن و پانسمان زخم باشد یا می‌تواند شدیدتر، نیاز به مداخله جراحی برای بستن زخم و تثبیت حال بیمار باشد. درمان زخم تروما شامل ترمیم آسیب به ساختارهای بافتی زیرین بدن، حذف هرگونه ذرات خارجی و امکان تخلیه زخم‌ها است. همه این مراحل برای جلوگیری از احتمال عفونت و بهبود ضروری هستند.
مراقبت های اولیه در درمان زخم تروما
مراقبت‌های اولیه در درمان زخم‌های تروما به منظور جلوگیری از عفونت، کاهش درد، و تسریع فرآیند بهبود بسیار حیاتی هستند. این مراقبت‌ها می‌تواند بسته به سه نوع اصلی، پارگی، زخم نفوذی و خراشیدگی متفاوت باشد. در ادامه اصلی‌ترین مراقبت‌های اولیه برای هر نوع زخم تروما را توضیح می‌دهیم.
پاکسازی زخم تروما
اولین و مهم‌ترین مرحله برای مراقبت از زخم تروما، پاکسازی زخم از هر جسم خارجی است. به این معنی که برداشتن هرگونه آلودگی، خاک، یا مواد خارجی از سطح زخم باید با دقت انجام شود. این کار معمولا با استفاده از مواد ضد عفونی کننده ملایم و با رعایت بهداشت کامل انجام می‌شود:
- استفاده از دستکش و لوازم ضدعفونی شده برای جلوگیری از انتقال میکروب‌ها به زخم
- برداشتن مواد خارجی، هرگونه آلودگی قابل مشاهده، خرده‌ها یا اشیاء خارجی با استفاده از گاز استریل یا پنس تمیز
شستشوی زخم تروما
شستشوی زخم به منظور از بین بردن آلودگی‌ها و کاهش میکروب یکی دیگر از مراحل مهم مراقبت های اولیه است که باید برای یک زخم ناشی از تروما انجام شود:
- آب و صابون ملایم: اگر زخم سطحی است، می‌توانید از آب و صابون ملایم برای شستشو استفاده کنید.
- محلول های نمکی: برای زخم‌های عمیق‌تر، استفاده از محلول های نمکی استریل توصیه می‌شود. این محلول‌ها کمک می‌کنند تا آلودگی‌ها و باکتری‌ها از زخم پاک شوند.
- سرنگ استریل: استفاده از سرنگ استریل برای شستشوی زخم با فشار ملایم می‌تواند به حذف مواد خارجی و آلودگی‌ها کمک کند.
ضد عفونی کردن زخم تروما
ضدعفونی کردن زخم به منظور کاهش خطر عفونت و از بین بردن میکروب‌ها برای کنترل زخم تروما مهم است. ضد عفونی زخم می‌تواند به این صورت انجام شود:
- محلول های ضد عفونی کننده: محلول‌هایی مانند بتادین (Povidone-iodine) یا کلرهگزیدین (Chlorhexidine) برای ضد عفونی کردن زخم استفاده میشوند. این محلول‌ها باید با دقت و به میزان مناسب استفاده شوند تا از آسیب به بافت سالم جلوگیری شود.
- الکل: معمولا برای زخم های باز توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است باعث آسیب به بافت‌ها و افزایش درد شود.
بستن زخم تروما
بستن زخم به منظور محافظت از آن در برابر آلودگی‌های خارجی و کمک به فرآیند بهبودی انجام می‌شود:
- گاز استریل: ابتدا زخم را با گاز استریل بپوشانید.
- باند استریل: سپس از باند استریل یا پانسمان استریل برای بستن زخم استفاده کنید.
- نوار چسب پزشکی: برای محکم کردن باند یا پانسمان، از نوار چسب پزشکی استفاده کنید.
- بخیه: در صورت عمق زیاد زخم تروما یا خطر باز شدن زخم، ممکن است نیاز به بخیه باشد که توسط پزشک انجام می‌شود.
- استفاده از چسب های پوستی: زخم‌های کوچک و سطحی، استفاده از چسب های پوستی (مثل استری استریپ) می‌تواند کافی باشد.
پیشگیری از زخم های تروماتیک
به وجود آمدن هر نوع زخمی می‌تواند نگران کننده باشد و کمترین عارضه آن ایجاد درد است. به همین دلیل بسیار مهم است که با دقت بیشتر و با آرامش به فعالیت‌های روزمره خود بپردازیم. چون معمولا زخم‌ها در حواس پرتی و بی دقتی ایجاد میشوند. چند اقدام پیشگیرانه وجود دارد که می‌تواند برای جلوگیری از زخم های تروما مهم باشند:
- بهتر است همیشه از یک کفش مناسب که بتواند مانع ورود اجسام خارجی شود استفاده کنید.
- هنگام استفاده از هر گونه اجسام تیز مانند چاقو و قیچی و غیره بیشتر مراقب باشید.
- هنگام انجام کارهای فنی حتما موارد ایمنی مانند استفاده از دستکش و عینک را رعایت کنید.
- هیچ‌وقت در زمان عصبانیت یا هیجانات بالا حتی آشپزی هم نکنید.
چه افرادی دچار زخم تروما میشوند
نمی‌توانیم یک دسته‌بندی دقیق از افرادی که دچار زخم تروماتیک میشوند داشت. زخم‌ها می‌توانند کاملا ناگهانی و بدون هیچ انتظاری به وجود بیایند. زخم تروماتیک می‌تواند برای هرکسی اتفاق بیفتد، اما برخی از گروه‌ها به طور خاص در معرض خطر بیشتری قرار دارند:
- رانندگان و سرنشینان خودروها: تصادفات رانندگی یکی از علل اصلی زخم تروما است.
- ورزشکاران: به ویژه در ورزش‌های پرخطر مانند فوتبال، هاکی، بوکس و ورزش‌های موتوری.
- کارگران صنعتی و ساختمانی: به دلیل کار با ابزارها و ماشین آلات سنگین و خطرناک.
- افراد مسن: به دلیل افزایش خطر افتادن و شکستگی‌ها.
- کودکان: به دلیل فعالیت‌های بازی و عدم آگاهی کامل از خطرات.
- سربازان و نظامیان: به دلیل مواجهه با شرایط جنگی و محیط‌های خطرناک.
آسیب های ترومای ناشی از تصادف
تصادفات رانندگی می‌تواند انواع مختلفی از آسیب‌ها را به دنبال داشته باشد. این آسیب‌ها می‌توانند گاهی خیلی سطحی و با شدت پایین و گاهی با شدت بالا اتفاق بیفتد. برخی از این آسیب‌ها شامل موارد زیر است:
- زخم‌های بریدگی و پارگی: ناشی از برخورد با شیشه، فلز یا اشیاء دیگر.
- شکستگی استخوان‌ها: به ویژه در اندام‌ها، دنده‌ها و جمجمه.
- ضربه به سر و مغز: می‌تواند منجر به آسیب‌های مغزی و اختلالات عصبی شود.
- آسیب‌های قفسه سینه: مانند شکستگی دنده‌ها و آسیب به ریه‌ها و قلب.
- آسیب‌های داخلی: مانند پارگی اعضای داخلی و خونریزی‌های داخلی.
- آسیب‌های ستون فقرات: می‌تواند به فلج شدن یا آسیب های عصبی منجر شود.
درمان خانگی زخم تصادف
نمی‌توانیم بگوییم روشی خانگی برای درمان زخم تروما ناشی از تصادف وجود دارد؛ مگر این که زخم بسیار سطحی و خفیف باشد. در این صورت می‌توانید با استفاده از یک کرم ترمیم کننده زخم به راحتی زخم را درمان کنید.
اما دقت کنید، همان طور که در بخش قبل بیان شد، ممکن است آسیب‌های ناشی از تصادف در صورت تشخیص اشتباه فرد باعث ایجاد عوارض بسیار خطرناکی شود. به همین دلیل در صورت هرگونه تصادف و هرگونه برخورد در اولین فرصت باید به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.
