دیدن خون جاری شده از یک زخم، مخصوصا اگر شدید باشد، می‌تواند باعث ترس و نگرانی شود. در این مواقع، خیلی‌ها نمی‌دانند چه کاری باید انجام دهند و ممکن است دچار دستپاچگی شوند. اما واقعیت این است که اگر بدانید دقیقا چه مراحلی را طی کنید، می‌توانید بدون نیاز فوری به پزشک، جلوی خونریزی زخم را بگیرید و از عوارض جدی آن جلوگیری کنید. در این مقاله از برند تخصصی سیکالدرم مرحله به مرحله به شما می‌گوییم برای قطع خونریزی چه کارهایی باید انجام دهید و چطور در موقعیت‌های مختلف مثل بریدگی، ساییدگی یا پارگی پوست، اقدام کنید.
خونریزی زخم چیست؟
خونریزی زخم زمانی رخ می‌دهد که یکی از لایه‌های پوست یا بافت‌های زیر آن دچار آسیب شود و رگ‌های خونی پاره شوند. بسته به عمق و محل زخم، شدت خونریزی می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. خونریزی بخشی از واکنش طبیعی بدن برای تمیز کردن زخم و آغاز روند ترمیم زخم است، اما اگر کنترل نشود، ممکن است خطرناک شود. بنابراین آگاهی از روش‌های صحیح برای قطع خونریزی زخم ضروری است.
- خونریزی ممکن است از بریدگی سطحی یا زخم عمیق ناشی شود.
- زخم‌هایی که در نواحی پرخون مانند سر، صورت یا انگشت‌ها ایجاد می‌شوند، بیشتر خونریزی دارند.
- برخی بیماری‌ها مانند دیابت یا هموفیلی، سرعت لخته شدن خون را کاهش می‌دهند.
- در زخم‌های باز، میکروب‌ها به راحتی وارد بدن می‌شوند و خطر عفونت را بالا می‌برند.
- تشخیص نوع زخم به انتخاب بهترین روش برای قطع خونریزی کمک می‌کند.
عوارض از دست دادن خون چیست؟
اگر خونریزی به‌موقع متوقف نشود، ممکن است باعث افت فشار خون، کم خونی یا حتی شوک شود. این موضوع مخصوصا در کودکان، سالمندان یا افراد دچار بیماری‌های زمینه‌ای، اهمیت بیشتری دارد. حتی اگر زخم کوچک به نظر برسد، باز هم نباید از میزان خونی که از دست می‌رود، غافل شد. پس قطع سریع خونریزی نه‌تنها برای درمان زخم، بلکه برای حفظ سلامت عمومی بدن ضروری است.
- کاهش خون باعث افت اکسیژن رسانی به بافت‌های بدن می‌شود.
- از دست دادن خون می‌تواند باعث سرگیجه، ضعف و بی‌حالی شود.
- شوک ناشی از خونریزی زیاد ممکن است زندگی فرد را تهدید کند.
- خونریزی مزمن ممکن است به کم خونی و خستگی طولانی مدت منجر شود.
- در افرادی با بیماری‌های قلبی، خونریزی می‌تواند فشار زیادی به قلب وارد کند.
نکات کمک‌های اولیه برای قطع خونریزی
اقدام سریع و اصولی در لحظات اولیه بروز زخم، می‌تواند مانع از خونریزی شدید و عفونت شود. کمک‌های اولیه در این شرایط، شامل تکنیک‌هایی برای قطع خونریزی زخم، تمیز نگه داشتن آن و جلوگیری از آسیب بیشتر است. با رعایت چند نکته ساده اما مؤثر، می‌توان جان یک نفر را نجات داد یا حداقل مانع از بدتر شدن شرایط شد.
- ابتدا دست‌ها را با آب و صابون یا ضدعفونی کننده تمیز کنید.
- با یک گاز استریل یا پارچه تمیز، به‌آرامی روی زخم فشار دهید.
- عضو آسیب دیده را بالا نگه دارید تا سرعت خونریزی کاهش یابد.
- پس از قطع شدن خونریزی، زخم را با آب ولرم شست‌وشو دهید و ضدعفونی کنید.
- از یک پانسمان مناسب برای محافظت و ترمیم زخم استفاده کنید.
فوریت های خونریزی زخم
در شرایطی که خونریزی زخم شدید است یا در نقاط حساسی مثل صورت، گردن یا دست‌ها رخ داده، باید اقدامات فوری انجام داد. بی‌توجهی به این فوریت‌های خونریزی زخم ممکن است باعث از دست دادن بیش از حد خون و حتی شوک شود. بنابراین دانستن اینکه در لحظات اولیه چه اقداماتی باید انجام داد، می‌تواند بسیار حیاتی باشد.
- ابتدا فرد را در حالت استراحت قرار دهید و آرامش خود را حفظ کنید.
- فشار مستقیم با گاز استریل روی زخم را آغاز کنید تا جریان خون کاهش یابد.
- اگر خونریزی متوقف نشد، از پانسمان‌های جذب‌کننده یا باند استفاده کنید.
- در صورت وجود جسم خارجی در زخم، آن را خارج نکنید و به اورژانس مراجعه کنید.
- در صورت ادامه خونریزی یا علائم شوک (مثل رنگ پریدگی، تعریق، ضعف)، با اورژانس تماس بگیرید.
قطع خونریزی بریدگی و زخم و درمان آن
قطع خونریزی بریدگی و زخم نیاز به دقت و رعایت نکات بهداشتی دارد. اگر زخم سطحی باشد، می‌توان با اقدامات خانگی آن را کنترل کرد. اما در زخم‌های عمیق یا خونریزی‌های مداوم، درمان و پیگیری تخصصی لازم است. رعایت بهداشت و انتخاب روش مناسب پانسمان، در بهبود سریع‌تر زخم نقش مؤثری دارد. در ادامه به چهار مرحله مهم که برای متوقف کردن خونریزی باید انجام بدهید، می‌پردازیم.
۱. قطع خونریزی زخم
اصلی‌ترین مرحله در مراقبت از زخم، قطع خونریزی زخم است. این کار باید به سرعت و با رعایت اصول بهداشتی انجام شود تا هم از عفونت جلوگیری شود و هم خطر از دست دادن خون کاهش یابد. اگر بدانید چه تکنیکی در چه نوع زخمی مؤثرتر است، می‌توانید سریع‌تر و مؤثرتر عمل کنید.
- برای زخم‌های سطحی، فشار ملایم و مداوم با گاز استریل کافی است.
- در زخم‌های عمیق‌تر، بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده به کاهش جریان خون کمک می‌کند.
- استفاده از یخ یا کیسه آب سرد به تنگ شدن رگ‌ها و قطع خونریزی کمک می‌کند.
- در بریدگی‌های طولانی یا عمیق، حتما بعد از توقف خونریزی، به پزشک مراجعه شود.
- استفاده از محصولات ترمیم کننده زخم مانند ژل سیکالدرم به بهبود سریع‌تر و پیشگیری از اسکار کمک می‌کند.
۲. تمیز کردن زخم و بریدگی
پس از توقف خونریزی زخم، مهم‌ترین قدم بعدی، تمیز کردن صحیح آن است. اگر زخم به‌درستی تمیز نشود، احتمال عفونت و التهاب بالا می‌رود و روند بهبود کند خواهد شد. این کار باید با دقت، وسایل تمیز و در کمترین زمان ممکن انجام شود.
بیشتر بخوانید: درمان زخم بریدگی: جای زخم پانکچر و بریدگی
- ابتدا دست‌ها را با آب و صابون یا محلول ضدعفونی‌کننده بشویید.
- زخم را با آب ولرم (ترجیحا استریل یا آب جوشیده سرد شده) شست‌وشو دهید.
- اگر ذرات خاک یا آلودگی در زخم باقی مانده، به‌آرامی با گاز استریل یا پنبه مرطوب آن را پاک کنید.
- از الکل یا بتادین داخل زخم استفاده نکنید چون به بافت آسیب زده آسیب بیشتری می‌زند.
- بعد از تمیز کردن، زخم را با پارچه تمیز خشک کرده و برای پانسمان آماده کنید.
۳. مراقبت از زخم
مراقبت مداوم از زخم نقش بسیار مهمی در پیشگیری از عفونت و بهبود سریع‌تر زخم دارد. بعد از برای قطع خونریزی و تمیز کردن اولیه، لازم است زخم را به‌درستی بپوشانید و طی روزهای بعد نیز وضعیت آن را بررسی کنید. حتی زخم‌های کوچک هم اگر نادیده گرفته شوند، ممکن است مشکلاتی ایجاد کنند.
- زخم را با یک گاز استریل خشک و تمیز بپوشانید و روزانه پانسمان را تعویض کنید.
- از محصولات محافظ و ترمیم کننده مانند ژل سیلیکونی سیکالدرم استفاده کنید تا روند بازسازی پوست سریع‌تر انجام شود.
- زخم را در برابر نور خورشید، آب آلوده یا مواد شیمیایی محافظت کنید.
- اگر اطراف زخم قرمز، گرم یا متورم شد، ممکن است نشانه عفونت باشد.
- هنگام خواب یا استراحت، سعی کنید زخم تحت فشار قرار نگیرد یا ساییده نشود.
بیشتر بخوانید: نکات مراقبت از زخم چیست؟
۴. مراجعه به پزشک
در برخی موارد، برای بند آوردن خونریزی زخم یا پیشگیری از عوارض، مراجعه به پزشک ضروری است. بسیاری از افراد فکر می‌کنند تا وقتی زخم خیلی عمیق یا دردناک نیست، نیازی به پزشک نیست، اما برخی علائم می‌توانند نشانه خطر یا نیاز به مداخله تخصصی باشند.
- اگر خونریزی با فشار مستقیم هم بعد از ۱۰ دقیقه متوقف نشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
- در صورت عمیق بودن زخم، یا دیده شدن چربی، ماهیچه یا استخوان، نیاز به بخیه وجود دارد.
- اگر بریدگی با جسم آلوده ایجاد شده، احتمال عفونت بالاست و تزریق واکسن کزاز توصیه می‌شود.
- در صورت بروز تب، لرز یا چرک، نشانه عفونت سیستمیک است و باید پیگیری فوری شود.
- در بیماران دیابتی، هموفیلی یا کسانی که داروی رقیق کننده خون مصرف می‌کنند، حتی زخم‌های کوچک هم نیاز به بررسی تخصصی دارند.
توقف خونریزی جراحات جزئی
جراحات جزئی مثل بریدگی‌های سطحی، خراش‌های کوچک یا ساییدگی پوست، معمولا خطر زیادی ندارند و می‌توانند با اقدامات خانگی توقف خونریزی به‌خوبی درمان شوند. با این حال، نباید آن‌ها را دست‌کم گرفت؛ چرا که اگر برای متوقف کردن خونریزی آن‌ها اقدام نشود یا آلودگی در زخم باقی بماند، احتمال عفونت و دیرتر خوب شدن زخم وجود دارد.
بیشتر بخوانید: درمان انواع زخم باز و بسته؛ درمان زخم + مراحل بهبود زخم
- ابتدا ناحیه را با آب تمیز بشویید و آلودگی‌های سطحی را پاک کنید.
- فشار ملایم با یک تکه گاز یا پارچه تمیز، معمولا برای قطع خونریزی زخم کافی است.
- پس از توقف خون، زخم را خشک کرده و از کرم‌ها مثل کرم ترمیم کننده سیکالدرم استفاده کنید.
- در صورت نیاز، از چسب زخم یا پانسمان سبک استفاده شود.
- زخم‌های سطحی را تمیز، خشک و دور از دستکاری نگه دارید تا به‌خوبی ترمیم شوند.
قطع خونریزی خون دماغ
خون دماغ یا خونریزی بینی، یکی از شایع‌ترین انواع خونریزی است که اغلب نگران‌کننده به نظر می‌رسد، اما معمولا خطرناک نیست. با دانستن روش صحیح برای بند آوردن خونریزی دماغ، می‌توان بدون نیاز به دارو یا کمک فوری پزشکی آن را کنترل کرد.
- بنشینید و سر را کمی به جلو خم کنید (نه به عقب).
- با دو انگشت، سوراخ‌های بینی را حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه فشار دهید.
- از نفس کشیدن با دهان استفاده کنید و در این مدت صحبت نکنید.
- پس از توقف خونریزی، از دستکاری یا فین کردن خودداری کنید.
- اگر خونریزی بیش از ۱۵ دقیقه ادامه داشت یا مکررا تکرار شد، به پزشک مراجعه کنید.
نحوه استفاده از تورنیکه یا رگ بند برای قطع خونریزی
تورنیکه یا رگ‌بند، وسیله‌ای است که در موارد خونریزی شدید، به‌ویژه در اندام‌ها (مثل بازو یا ران) استفاده می‌شود تا جریان خون به‌طور موقت قطع شود. این روش باید با احتیاط و فقط در شرایط اورژانسی استفاده شود، چون استفاده نادرست از آن می‌تواند آسیب‌های جدی ایجاد کند.
- تورنیکه را ۵ تا ۷ سانتی‌متر بالاتر از محل خونریزی ببندید (نه روی زخم).
- آن را محکم ببندید تا جریان خون متوقف شود، اما نه به‌حدی که باعث له شدگی شود.
- زمان بستن تورنیکه را یادداشت کنید و آن را بیشتر از ۱ تا ۱.۵ ساعت نبندید.
- اگر وسیله مناسب ندارید، می‌توانید از کمربند، پارچه یا روسری تمیز استفاده کنید.
- پس از کنترل موقت خونریزی، در اسرع وقت فرد را به مراکز درمانی منتقل کنید.
۱۰ درمان خانگی برای قطع خونریزی زخم
در بسیاری از موارد، به‌خصوص زمانی که خونریزی زخم شدید نیست، می‌توان با روش‌های خانگی ساده اما مؤثر، جریان خون را متوقف کرد. شناخت این روش‌ها کمک می‌کند تا بدون تجهیزات خاص، برای قطع خونریزی اقدامات لازم را انجام دهیم و از عوارض بعدی جلوگیری کنیم. در ادامه به ۱۰ روش اساسی و مهم برای درمان خانگی و توقف خونروزی زخم می‌پردازیم.
۱. وارد کردن فشار به محل زخم
فشار مستقیم مؤثرترین راهکار خانگی و اورژانسی برای قطع خونریزی زخم است. این روش باعث فشرده شدن رگ‌های خونی آسیب دیده شده و به لخته شدن خون کمک می‌کند.
- از یک تکه گاز استریل، پارچه تمیز یا دستمال استفاده کنید.
- آن را به‌آرامی روی زخم فشار دهید و حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه نگه دارید.
- فشار را متوقف نکنید تا خونریزی قطع شود.
- در صورت خیس شدن گاز، بدون برداشتن آن، لایه جدیدی اضافه کنید.
- پس از توقف خونریزی، زخم را تمیز و پانسمان کنید.
بیشتر بخوانید: انواع پانسمان زخم چیست؟
۲. بالا آوردن ناحیه آسیب دیده
بالا نگه داشتن محل زخم، مخصوصا اگر روی اندام‌ها (مثل دست یا پا) باشد، می‌تواند جریان خون را کاهش دهد و به قطع خونریزی کمک کند. این روش ساده ولی بسیار مؤثر است.
- عضو آسیب دیده را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
- اگر روی صندلی نشسته‌اید، دست را روی دسته یا بالشت بگذارید.
- هنگام دراز کشیدن، پا را با بالش یا پتو بالا نگه دارید.
- بالا نگه داشتن همراه با فشار مستقیم، مؤثرتر عمل می‌کند.
- این کار برای برای قطع خونریزی در بریدگی‌های عمیق بسیار توصیه می‌شود.
۳. استفاده از یخ برای بند آوردن خونریزی زخم
سرما باعث تنگ شدن رگ‌های خونی می‌شود و همین مسأله کمک می‌کند تا خونریزی سریع‌تر متوقف شود. استفاده از یخ یکی از روش‌های کم‌هزینه و در دسترس برای قطع خونریزی زخم است.
- چند تکه یخ را داخل یک پارچه نازک یا کیسه بریزید.
- آن را به مدت ۱۰ دقیقه روی زخم قرار دهید، نه مستقیما روی پوست.
- این روش مخصوصا برای زخم‌های سطحی یا خونریزی‌های کوچک مفید است.
- استفاده از یخ همچنین التهاب و تورم اطراف زخم را کاهش می‌دهد.
- مراقب باشید که یخ باعث سوختگی سرمایی نشود، بنابراین همیشه با پارچه استفاده شود.
۴. چای برای قطع خونریزی
چای سیاه حاوی ماده‌ای به نام تانن است که خاصیت قابض دارد و به بسته شدن رگ‌های خونی و قطع خونریزی زخم کمک می‌کند. این روش، به‌ویژه در خونریزی‌های دهان یا بریدگی‌های کوچک کاربرد دارد.
- یک تی‌بگ چای سیاه را در آب داغ قرار داده و سپس بگذارید کمی خنک شود.
- تی‌بگ را مستقیما روی زخم بگذارید و حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه فشار دهید.
- تانن موجود در چای به لخته شدن سریع خون کمک می‌کند.
- این روش برای برای قطع خونریزی ناشی از دندان‌کشی یا زخم‌های سطحی داخل دهان هم مؤثر است.
- از چای شیرین یا طعم‌دار استفاده نکنید؛ فقط چای سیاه ساده مناسب است.
۵. وازلین برای بند آمدن خونریزی
وازلین به عنوان یک ماده محافظ و آب‌گریز، می‌تواند مانع از خروج خون از زخم‌های سطحی شود و به قطع خونریزی زخم کمک کند. این روش بیشتر برای زخم‌های خشک و خراشیدگی کوچک مناسب است.
- مقدار کمی وازلین را روی زخم خشک بمالید تا سطح آن را بپوشاند.
- وازلین مانند یک مانع عمل می‌کند و به توقف خونریزی کمک می‌کند.
- از تماس مستقیم دست با زخم خودداری کرده و از گوش پاک‌کن یا ابزار تمیز استفاده کنید.
- پس از استفاده از وازلین، می‌توان زخم را پانسمان کرد.
- این روش همچنین به جلوگیری از خشکی و ترک خوردن پوست اطراف زخم کمک می‌کند.
۶. بومادران برای قطع خونریزی زخم
بومادران (Achillea millefolium) گیاهی دارویی با خاصیت ضدالتهابی و قابض است که قرن‌ها برای برای قطع خونریزی استفاده می‌شده است. ترکیبات آن به کوچک شدن رگ‌های خونی و تحریک انعقاد کمک می‌کند.
- برگ یا گل خشک شده بومادران را پودر کرده و روی زخم تمیز بپاشید.
- می‌توانید از دمنوش آن هم به‌عنوان شستشو دهنده زخم استفاده کنید.
- ترکیبات فعال بومادران به لخته شدن سریع خون کمک می‌کنند.
- این گیاه همچنین التهاب و سوزش زخم را کاهش می‌دهد.
- بومادران در طب سنتی ایرانی برای قطع خونریزی زخم بسیار توصیه شده است.
۷. فندق افسونگر برای توقف خونریزی
فندق افسونگر (Witch hazel) گیاهی با خاصیت قابض قوی است که در کنترل التهاب و توقف خونریزی زخم‌های سطحی بسیار مؤثر است. عصاره آن در داروخانه‌ها به‌صورت مایع یا پد آماده موجود است.
بیشتر بخوانید: بهترین روغن های گیاهی برای درمان جای زخم
- پنبه یا پد آغشته به عصاره فندق افسونگر را روی زخم بگذارید.
- این ماده به تنگ شدن رگ‌های خونی و خشک شدن سریع سطح زخم کمک می‌کند.
- برای برای قطع خونریزی سطحی، مخصوصا در بریدگی‌های اصلاح یا ساییدگی‌ها، بسیار مناسب است.
- استفاده منظم آن از بروز عفونت و التهاب جلوگیری می‌کند.
- مراقب باشید که از نوع بدون الکل آن استفاده کنید تا باعث تحریک نشود.
۸. پودر ویتامین C و قرص مکیدنی زینک
ویتامین C و زینک (روی) به شکل مکمل یا موضعی، به روند ترمیم و قطع خونریزی زخم کمک می‌کنند. این دو ماده با تقویت سیستم ایمنی و افزایش توان بازسازی پوست، در بند آمدن خون و کاهش التهاب مؤثر هستند.
- مقدار کمی پودر قرص ویتامین C را روی زخم تمیز بپاشید؛ خاصیت اسیدی خفیف آن در لخته شدن خون کمک می‌کند.
- قرص مکیدنی زینک را برای بهبود داخلی زخم و تقویت سیستم ایمنی بدن مصرف کنید.
- مصرف روزانه مکمل ویتامین C و زینک در بهبود زخم‌های مزمن یا آهسته-التیام مفید است.
- از مصرف مقدار زیاد یا مستقیم روی زخم بدون مشورت پزشک خودداری کنید.
- این دو ماده در ترکیب با یکدیگر، به کاهش التهاب و افزایش سرعت ترمیم زخم کمک می‌کنند.
۹. ضد عفونی کننده برای لخته شدن زخم
گرچه ضدعفونی کننده‌ها مستقیما لخته‌ساز نیستند، اما با پاکسازی میکروب‌ها، محیطی ایمن برای برای قطع خونریزی فراهم می‌کنند. برخی محلول‌های ضدعفونی نیز خاصیت قابض دارند و به توقف خونریزی کمک می‌کنند.
- از محلول‌های ملایم مانند کلرهگزیدین یا سرم نمکی استریل استفاده کنید.
- از بتادین رقیق شده برای ضدعفونی اطراف زخم استفاده کنید، نه داخل زخم عمیق.
- شستشوی صحیح زخم از عفونت و تداوم خونریزی زخم جلوگیری می‌کند.
- ضدعفونی کردن باعث می‌شود لخته‌ها با آرامش و سرعت بیشتر شکل بگیرند.
- پس از استفاده از ضدعفونی‌کننده، اجازه دهید زخم کمی خشک شود، سپس پانسمان کنید.
بیشتر بخوانید: ۱۰ تا از بهترین ضد عفونی کننده برای زخم های باز چیست؟
۱۰. دهانشویه برای قطع خونریزی زخم
در زخم‌های داخل دهان یا اطراف لثه، استفاده از دهانشویه مناسب یکی از روش‌های مفید برای قطع خونریزی است. برخی دهانشویه‌ها حاوی مواد قابض یا ضدالتهاب هستند که به کاهش خونریزی کمک می‌کنند.
- دهانشویه بدون الکل و حاوی کلرهگزیدین برای برای قطع خونریزی لثه‌ها مناسب است.
- دهان را با محلول رقیق شده نمکی (آب گرم + نمک) چند دقیقه شستشو دهید.
- از دهانشویه‌های قابض گیاهی مانند عصاره مریم گلی یا نعناع نیز می‌توان استفاده کرد.
- دهانشویه به تمیز نگه داشتن زخم و تسریع لخته شدن کمک می‌کند.
- بعد از شست‌وشو، حداقل ۳۰ دقیقه غذا یا نوشیدنی مصرف نکنید.
