زخم‌ها بخشی از زندگی روزمره هستند؛ از یک زخم کوچک آشپزخانه تا زخم‌های جراحی یا بستر. اما آیا می‌دانستید که انتخاب نادرست شوینده زخم می‌تواند روند درمان زخم را ضعیف کند یا حتی عفونت ایجاد کند؟ در این مقاله از برند سیکالدرم، با انواع محلول شستشوی زخم، نحوه استفاده صحیح از آن‌ها و معیارهای انتخاب بهترین شوینده زخم برای شرایط مختلف آشنا می‌شوید. همچنین نکات کاربردی برای شستشوی زخم با محلول نمکی و سایر محلول‌های ضدعفونی‌کننده را خواهید آموخت.
شوینده زخم چیست؟
شوینده زخم به محلول‌هایی گفته می‌شود که برای پاکسازی، شستشوی زخم و آماده‌سازی سطح زخم قبل از پانسمان استفاده می‌شوند. این محلول‌ها نقش حیاتی در حذف باکتری‌ها، بافت‌های مرده، خون منعقد شده و آلودگی‌های خارجی دارند که می‌توانند مانع بهبود زخم شوند. بنابراین، استفاده از یک شوینده زخم مناسب اولین قدم در مراقبت صحیح از زخم است.
از طرف دیگر، همه محلول‌ها برای شستشوی زخم مناسب نیستند. برخی محلول‌ها ممکن است برای بافت‌های سالم زخم سمی باشند یا روند ترمیم زخم را مختل کنند. به همین دلیل، شناخت انواع شوینده زخم و نحوه انتخاب آن‌ها بر اساس نوع و عمق زخم اهمیت زیادی دارد.
کاربرد درمانی محلول شستشوی زخم چیست؟
هر محلول شستشوی زخم کاربردهای درمانی خاص خود را دارد که بسته به نوع زخم، میزان آلودگی و مرحله درمان زخم متفاوت است. در واقع، این محلول‌ها نه تنها پاک‌کننده هستند، بلکه می‌توانند محیط شیمیایی زخم را برای بهبود بهتر تنظیم کنند. به عنوان مثال، برخی محلول‌ها برای زخم‌های عفونی طراحی شده‌اند، در حالی که برخی دیگر برای شستشوی معمول زخم‌های تمیز استفاده می‌شوند.
کاربردهای اصلی:
- پاکسازی اولیه: شستشوی زخم تازه از خون، خاک و آلودگی‌های سطحی
- حفظ رطوبت: جلوگیری از خشک شدن زخم که می‌تواند باعث کندی ترمیم زخم شود
- کاهش بار میکروبی: کنترل رشد باکتری‌ها بدون آسیب به سلول‌های ترمیم کننده
- شستشوی روزانه: حذف ترشحات و بقایای پانسمان قبلی
- آماده‌سازی زخم: ایجاد محیط مناسب برای کاربرد داروها یا پانسمان‌های تخصصی
چه شوینده‌ای برای شستشوی زخم مناسب است؟
انتخاب شوینده زخم به عوامل متعددی بستگی دارد که نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند نتایج نامطلوبی به همراه داشته باشد. بسیاری فکر می‌کنند هر محلول ضدعفونی کننده برای زخم مناسب است، اما این باور اشتباه است. در واقع، برخی محلول‌های ضدعفونی‌کننده قوی می‌توانند به سلول‌های سالم زخم آسیب برسانند و روند بهبود زخم را طولانی کنند.
بهترین شوینده زخم آن است که بتواند تعادل بین پاکسازی موثر و حفظ بافت سالم را برقرار کند. همچنین، باید با نوع زخم، عمق آن و وضعیت بیمار سازگار باشد. از این رو، شناخت ویژگی‌های یک شوینده زخم ایده‌آل ضروری است.
بیشتر بخوانید: نحوه شستشوی زخم چیست؟
نکات انتخاب شوینده زخم
انتخاب شوینده زخم تنها به خواندن برچسب محصول ختم نمی‌شود؛ شما باید چند نکته کلیدی را در نظر بگیرید تا تصمیم آگاهانه‌ای بگیرید. بسیاری از افراد بر اساس توصیه دوستان یا تبلیغات محصول انتخاب می‌کنند، اما این رویکرد ممکن است برای زخم شما مناسب نباشد.
نکات مهم:
- نوع زخم: زخم‌های تمیز به نسبت زخم‌های آلوده به شوینده‌های ملایم‌تری نیاز دارند.
- مرحله بهبود: زخم‌های تازه و زخم‌های در حال ترمیم نیازهای متفاوتی دارند.
- حساسیت فردی: برخی افراد به محلول‌های خاص حساسیت پوستی دارند؛ همیشه ابتدا تست کنید.
- توصیه پزشک: در زخم‌های حاد و شدید، جراحی یا عفونی، حتما از پزشک مشاره بگیرید.
- تاریخ انقضا: محلول‌های منقضی شده ممکن است اثربخشی خود را از دست داده یا آلوده شده باشند.
در نهایت، انتخاب شوینده زخم باید بر اساس شرایط خاص زخم و نه فقط دسترسی یا قیمت باشد.
انواع محلول شستشوی زخم
شستشوی صحیح زخم یکی از مهم‌ترین مراحل پیشگیری از عفونت و بهبود سریع‌تر بافت آسیب دیده است. استفاده از محلول مناسب می‌تواند آلودگی‌ها، ذرات خارجی و باکتری‌ها را از سطح زخم پاک کرده و شرایط را برای ترمیم بهتر زخم فراهم کند. در ادامه به انواع محلول‌های شستشوی زخم می‌پردازیم.
آب آشامیدنی
آیا فکر می‌کنید آب معمولی شیر می‌تواند برای شستشوی زخم استفاده شود؟ پاسخ بستگی به شرایط دارد. آب آشامیدنی در بسیاری از کشورها به اندازه کافی تمیز و ایمن است که بتوان آن را برای شستشوی اولیه زخم‌های سطحی به کار برد. با این حال، آب شیر ممکن است حاوی مقادیر جزئی کلر یا مواد شیمیایی دیگر باشد که برای برخی زخم‌ها مناسب نیست.
نکات کلیدی:
- استفاده مجاز: برای شستشوی اولیه زخم‌های کوچک و سطحی استفاده می‌شود.
- محدودیت‌ها: برای زخم‌های عمیق، جراحی یا در افراد با سیستم ایمنی ضعیف توصیه نمی‌شود.
- کیفیت آب: مطمئن شوید آب شیر شما از کیفیت بهداشتی مناسبی برخوردار است.
آب استریل
آب استریل همان آبی است که از هرگونه میکروارگانیسم و ناخالصی عاری شده است. این نوع آب به‌ویژه برای زخم‌های حساس، زخم‌های جراحی و شستشوی زخم‌های عمیق توصیه می‌شود. علاوه بر این، آب استریل برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا در بیمارستان‌ها بستری هستند، گزینه ایمن‌تری نسبت به آب معمولی است.
مزایا و کاربرد:
- ایمنی بالا: عاری از باکتری، قارچ و سایر آلودگی‌ها
- مناسب برای: زخم های جراحی، سوختگی‌ها و زخم‌های بستر
- استفاده ساده: بدون نیاز به رقیق‌سازی یا آماده‌سازی خاص
- قیمت بالاتر: نسبت به آب شیر گران‌تر است، اما برای شرایط خاص ضروری
محلول شستشوی زخم نرمال سالین (۰.۹% NaCl)
سرم نمکی یا نرمال سالین، طلایی‌ترین استاندارد در شستشوی زخم است. این محلول ترکیبی از آب استریل و نمک به نسبت ۰.۹ درصد است که با مایعات بدن ایزوتونیک است، یعنی فشار اسمزی آن با سلول‌های بدن برابر است. به همین دلیل، شستشوی زخم با محلول نمکی هیچ آسیبی به بافت‌های سالم نمی‌رساند و امن‌ترین گزینه برای انواع زخم محسوب می‌شود.
ویژگی‌های سرم شستشو:
- ایزوتونیک بودن: تطابق کامل با سلول‌های بدن و عدم تحریک بافت
- بی‌خطر: بدون عوارض جانبی حتی در استفاده طولانی مدت
- چندمنظوره: قابل استفاده برای تمام انواع زخم سطحی تا عمیق
- تمیزکننده موثر: حذف خون منعقد شده، ترشحات و آلودگی‌ها
- مقرون‌به‌صرفه: ارزان و در دسترس
- استاندارد طلایی: انتخاب اول پزشکان و پرستاران برای شستشوی زخم
پاک‌کننده‌های زخم ضدمیکروبی
پاک‌کننده‌های ضدمیکروبی برای زخم‌هایی طراحی شده‌اند که آلودگی بالا دارند یا در معرض خطر عفونت هستند. این محلول‌ها علاوه بر شستشوی زخم، اثر ضدباکتری، ضدقارچ یا ضدویروسی نیز دارند. از طرف دیگر، استفاده نادرست از این محلول‌ها می‌تواند به بافت سالم زخم آسیب برساند یا مقاومت باکتری ایجاد کند.
نکات کاربردی:
- زمان استفاده: فقط در صورت توصیه پزشک برای زخم‌های آلوده یا عفونی
- محدودیت زمانی: نباید برای مدت طولانی استفاده شوند
- خطر سمیت بافتی: برخی محلول‌ها می‌توانند به سلول‌های ترمیم کننده آسیب برسانند
- ضرورت نظارت: نیاز به پیگیری پزشکی برای جلوگیری از عوارض
استیک اسید
استیک اسید یا اسید استیک، ماده‌ای است که در غلظت‌های پایین (معمولا ۱ تا ۵ درصد) برای شستشوی زخم‌های آلوده به باکتری سودوموناس استفاده می‌شود. این باکتری غالبا در زخم‌های سوختگی و زخم‌های عمیق یافت می‌شود و به آنتی بیوتیک‌های معمول مقاوم است. اسید استیک می‌تواند محیط اسیدی ایجاد کند که رشد این باکتری‌ها را مهار کند.
نکات مهم:
- استفاده تخصصی: فقط تحت نظر پزشک و برای عفونت‌های خاص استفاده می‌شود.
- غلظت دقیق: غلظت بالاتر از حد توصیه شده می‌تواند باعث سوزش و تحریک شود.
- کاربرد محدود: نباید به‌طور معمول برای شستشوی زخم استفاده شود.
کلرهگزیدین (۰.۰۵%)
کلرهگزیدین یک ضدعفونی‌کننده قوی است که طیف وسیعی از باکتری‌ها و قارچ‌ها را از بین می‌برد. این ماده معمولا برای ضدعفونی پوست قبل از جراحی یا تزریق استفاده می‌شود. با این حال، استفاده از آن برای شستشوی زخم باز بحث برانگیز است، زیرا در غلظت‌های بالا می‌تواند به بافت‌های زخم آسیب برساند و روند ترمیم را کند کند.
کلرهگزیدین در غلظت‌های بسیار پایین (حدود ۰.۰۵ درصد) و تنها برای زخم‌های خاص ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
نکات ایمنی:
- سمیت بافتی: در غلظت‌های بالاتر از ۰.۰۵% می‌تواند به سلول‌های ترمیم کننده آسیب برساند.
- کاربرد محدود: بیشتر برای ضدعفونی پوست اطراف زخم به کار می‌رود تا خود زخم.
- تداخل با بهبود: ممکن است روند التیام زخم را کند کند.
- هشدار: هرگز از کلرهگزیدین بدون توصیه پزشک برای زخم‌های باز استفاده نکنید.
بتادین برای زخم یا پوویدون آیوداین
پوویدون آیوداین یا همان بتادین، یکی از شناخته شده‌ترین ضدعفونی کننده‌های پوست است که سال‌هاست در بیمارستان‌ها و خانه‌ها استفاده می‌شود. این محلول حاوی ید است و طیف گسترده‌ای از میکروب‌ها را از بین می‌برد. اما آیا استفاده از بتادین برای زخم همیشه ایمن است؟
پاسخ منفی است. اگرچه بتادین برای ضدعفونی کردن پوست سالم عالی است، اما برای زخم های باز، به‌ویژه در غلظت‌های بالا، می‌تواند به بافت‌های ترمیم کننده آسیب برساند. علاوه بر این، برخی افراد به ید حساسیت دارند و ممکن است واکنش‌های آلرژیک نشان دهند.
توصیه‌های کاربردی:
- زمان مناسب: تنها برای ضدعفونی اولیه زخم‌های آلوده در شرایط اضطراری مناسب است.
- محدودیت زمانی: نباید برای شستشوی روزانه یا طولانی مدت استفاده شود.
- رقیق‌سازی: در صورت استفاده، باید به‌طور مناسب رقیق شود.
- حساسیت: برای افرادی که به ید حساسیت دارند، مناسب نیست.
- تداخل با ترمیم: استفاده مکرر می‌تواند روند بهبود را مختل کند.
هیدروژن پروکساید یا آب اکسیژنه (H2O2 )
هیدروژن پروکساید یا آب اکسیژنه، محلولی است که هنگام تماس با زخم کف می‌کند و این کف به نظر می‌رسد که زخم را پاک می‌کند. با این حال، این کف کردن نشانه آزادسازی اکسیژن است که می‌تواند به سلول‌های سالم زخم نیز آسیب برساند. به همین دلیل، استفاده از هیدروژن پروکساید برای شستشوی زخم، امروزه توصیه نمی‌شود.
دلایل عدم استفاده:
- سمیت بافتی: آسیب به سلول‌های ترمیم کننده و کند شدن بهبود زخم
- اثر موقت: اثر ضدمیکروبی آن بسیار کوتاه مدت است.
- تحریک: می‌تواند باعث سوزش و درد شود.
- جایگزین‌های بهتر: سرم نمکی و محلول‌های مدرن‌تر امن‌تر و موثرترند.
سدیم هیپوکلریت ۰.۵-۰.۴% (محلول داکین)
محلول داکین یک محلول رقیق شده از سدیم هیپوکلریت است که خواص ضدمیکروبی قوی دارد. این محلول برای شستشوی زخم‌های آلوده، زخم‌های بستر و زخم های عفونی استفاده می‌شود. اگرچه این محلول اثربخش است، اما باید با دقت و تنها تحت نظر پزشک به کار رود.
ویژگی‌ها و محدودیت‌ها:
- اثر ضدعفونی قوی: از بین بردن طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها و قارچ‌ها
- استفاده کوتاه‌مدت: نباید برای مدت طولانی استفاده شود.
- خطر تحریک: ممکن است باعث سوزش و تحریک زخم شود.
- نیاز به نظارت: استفاده طولانی مدت می‌تواند به بافت زخم آسیب برساند.
محلول سوپراکسید
محلول سوپراکسید یک شوینده زخم نسبتا جدید است که حاوی هیدروژن پروکساید تثبیت شده در غلظت پایین است. برخلاف هیدروژن پروکساید معمولی، این محلول به گونه‌ای فرموله شده که سمیت کمتری برای بافت‌های زخم دارد و در عین حال، اثر ضدمیکروبی خود را حفظ می‌کند.
مزایا:
- سمیت کمتر: نسبت به هیدروژن پروکساید معمولی ایمن‌تر است
- اثربخشی مناسب: کنترل باکتری‌ها بدون آسیب شدید به بافت
- کاربرد گسترده: برای انواع زخم‌های مزمن و عفونی
این محلول باید تحت نظر پزشک استفاده شود و برای همه زخم‌ها مناسب نیست.
محلول اکتنیدین
اکتنیدین یک ضدعفونی کننده نسبتا جدید است که در اروپا برای شستشوی زخم استفاده می‌شود. این محلول خواص ضدمیکروبی خوبی دارد و سمیت بافتی کمتری نسبت به برخی محلول‌های قدیمی‌تر دارد. اکتنیدین به‌ویژه برای زخم‌های آلوده و زخم‌های بستر مفید است.
ویژگی‌ها:
- سمیت کم: نسبتا ایمن برای بافت‌های زخم
- اثر طولانی مدت: اثر ضدمیکروبی پایدارتری نسبت به برخی محلول‌ها
- کاربرد تخصصی: باید تحت نظر پزشک استفاده شود
این محلول هنوز به‌طور گسترده در همه کشورها در دسترس نیست.
پلی هگزامتیلن بیگوانید یا پلی هگزانید
پلی هگزانید (PHMB) یکی از مدرن‌ترین و ایمن‌ترین شوینده‌های زخم است که در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این محلول خاصیت ضدمیکروبی قوی دارد، اما برخلاف بسیاری از ضدعفونی‌کننده‌های سنتی، به بافت‌های سالم زخم آسیب نمی‌رساند. بنابراین، می‌توان آن را برای مدت طولانی و در شستشوی روزانه زخم‌های مزمن استفاده کرد.
پلی هگزانید به‌ویژه برای زخم‌های بستر، زخم‌های دیابتی و زخم‌هایی که بهبود آن‌ها طولانی است، گزینه عالی محسوب می‌شود. علاوه بر این، این محلول می‌تواند در برابر بیوفیلم‌های باکتریایی که یکی از دلایل اصلی عدم بهبود زخم‌های مزمن هستند، موثر باشد.
مزایای کلیدی:
- ایمنی بالا: عدم سمیت برای سلول‌های ترمیم‌کننده حتی در استفاده طولانی مدت
- اثر ضدمیکروبی پایدار: کنترل طولانی مدت باکتری‌ها و جلوگیری از عفونت
- موثر بر بیوفیلم: تخریب لایه‌های محافظ باکتریایی که مانع بهبود می‌شوند
- بدون ایجاد مقاومت: باکتری‌ها به این ماده مقاوم نمی‌شوند
- عدم تحریک: بدون سوزش و درد هنگام استفاده
پلی هگزانید به‌عنوان بهترین شوینده زخم برای زخم‌های مزمن و عفونی شناخته می‌شود.
ترکیب محلول PHMB با آندسیلن آمیدوپروپیل بتائین
این ترکیب نوآورانه، قدرت پلی هگزانید را با خاصیت سورفکتانت (پاک کننده سطحی) ترکیب می‌کند. آندسیلن آمیدوپروپیل بتائین یک پاک کننده ملایم است که به حذف بافت‌های مرده، ترشحات و آلودگی‌های سطحی کمک می‌کند، در حالی که PHMB وظیفه ضدعفونی را بر عهده دارد.
این ترکیب به‌ویژه برای زخم‌هایی که نیاز به شستشوی عمیق و در عین حال ضدعفونی دارند، مناسب است.
کاربردها و مزایا:
- پاکسازی عمیق: حذف موثر بافت‌های مرده و ترشحات بدون نیاز به دبریدمان مکانیکی
- ضدعفونی همزمان: کنترل باکتری‌ها در حین شستشو
- ملایم و ایمن: بدون آسیب به بافت سالم
- مناسب برای: زخم‌های بستر، زخم‌های دیابتی، زخم‌های جراحی عفونی
مراحل ضدعفونی زخم با محلول شستشوی زخم
ضدعفونی و شستشوی صحیح زخم می‌تواند تفاوت بین بهبود سریع زخم و عفونت طولانی مدت را رقم بزند. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که فقط ریختن محلول روی زخم کافی است، اما در واقع، فرآیند شستشوی زخم مراحل مشخصی دارد که باید به دقت رعایت شوند. نحوه شستشوی زخم با سرم شستشو یا هر محلول دیگری باید اصولی انجام شود تا از آلودگی مجدد جلوگیری شود.
مراحل گام‌به‌گام:
- آماده‌سازی: ابتدا دست‌های خود را با آب و صابون بشویید یا از دستکش استریل استفاده کنید.
- بررسی اولیه: زخم را بررسی کنید تا وضعیت آن را ارزیابی کنید. (قرمزی، تورم، ترشح)
- حذف پانسمان قدیمی: پانسمان قبلی را با احتیاط و به آرامی برداشته و دور بیندازید.
- شستشوی اولیه: مایع شستشوی زخم را به آرامی از بالای زخم بریزید یا با گاز استریل آغشته به محلول، زخم را پاک کنید.
- پاکسازی اطراف: پوست اطراف زخم را نیز با محلول تمیز کنید تا از آلودگی مجدد جلوگیری شود.
- خشک کردن: زخم را با گاز استریل و تمیز خشک کنید. (نباید مالید، فقط تمپون کنید)
- کاربرد دارو: در صورت تجویز پزشک، پماد یا کرم مناسب را بکار ببرید.
- پانسمان جدید: زخم را با پانسمان مناسب بپوشانید.
بیشتر بخوانید: بهترین ضد عفونی کننده برای زخم های باز چیست؟
سوالات متداول درباره محلول شستشوی زخم
سوالات زیادی درباره نحوه استفاده از محلول‌های شستشوی زخم، زمان مناسب برای استفاده و تفاوت بین انواع محلول‌ها وجود دارد. در این بخش، به رایج‌ترین پرسش‌هایی که کاربران درباره شوینده زخم مطرح می‌کنند، پاسخ خواهیم داد.
بیشتر بخوانید: علت دیر خوب شدن زخم چیست؟
بهترین شوینده زخم چیست؟
انتخاب بهترین شوینده زخم به نوع زخم، میزان آلودگی و مرحله بهبود بستگی دارد. برای اکثر زخم‌های معمول و تمیز، سرم نمکی (نرمال سالین ۰.۹%) بهترین و ایمن‌ترین گزینه است.
- زخم‌های ساده و تمیز: سرم نمکی یا آب استریل
- زخم‌های آلوده یا عفونی: پلی هگزانید (PHMB) یا محلول‌های ضدمیکروبی تحت نظر پزشک
نحوه استفاده از سرم شستشو سدیم کلراید چیست؟
سرم شستشو سدیم کلراید (همان سرم نمکی) بسیار ساده استفاده می‌شود و هیچ آماده‌سازی خاصی نیاز ندارد. فقط کافی است محلول را به آرامی روی زخم بریزید تا آلودگی‌ها شسته شوند.
محلول نرمال سالین (سرم نمکی) چیست؟
محلول نرمال سالین ترکیبی از ۰.۹ درصد نمک (سدیم کلراید) در آب استریل است. این نسبت دقیقا برابر با غلظت نمک در مایعات بدن است (ایزوتونیک)، به همین دلیل برای بدن طبیعی است و هیچ تحریکی ایجاد نمی‌کند. از این محلول نه تنها برای شستشوی زخم، بلکه برای شستشوی چشم، بینی و حتی تزریقات پزشکی استفاده می‌شود.
کاربرد نرمال سالین برای زخم چیست؟
نرمال سالین کاربردهای متنوعی در مراقبت از زخم دارد. شما می‌توانید هم برای پاکسازی زخم از ترشحات و آلودگی استفاده کنید و هم برای جلوگیری از خشک شدن زخم که بهبود را کند می‌کند.
تفاوت سرم نرمال سالین و سدیم کلراید چیست؟
در واقع، هیچ تفاوتی وجود ندارد. نرمال سالین و سرم سدیم کلراید دو نام برای یک محلول هستند. هر دو به محلول ۰.۹ درصد سدیم کلراید در آب استریل اشاره دارند.
بهترین محلول شستشوی زخم بستر چیست؟
زخم‌های بستر معمولا مزمن، عمیق و مستعد عفونت هستند، بنابراین نیاز به مراقبت ویژه دارند. محلول پلی هگزانید (PHMB) برای ضدعفونی طولانی مدت بدون آسیب به بافت و ترکیب PHMB با سورفکتانت برای پاکسازی عمیق و ضدعفونی همزمان از بهترین گزینه‌ها هستند.
شوینده زخم حاوی کلرهگزیدین یا بتادین: کدام بهتر است؟
هیچ کدام! هر دو این محلول‌ها برای زخم‌های باز مناسب نیستند و ممکن است به بافت‌های ترمیم کننده آسیب برسانند. کلرهگزیدین و بتادین برای ضدعفونی پوست سالم اطراف زخم یا قبل از جراحی مناسب هستند، اما نباید مستقیما روی زخم باز استفاده شوند. بهترین محلول ضدعفونی کننده زخم برای شستشوی روزانه، سرم نمکی است.
چه زمانی باید از محلول شستشوی زخم استفاده کرد؟
زخم باید بلافاصله پس از ایجاد، برای حذف آلودگی‌های اولیه و قبل از هر پانسمان برای پاکسازی ترشحات و بافت‌های مرده با یک محلول شستشو تمیز شود. همین طور در صورت مشاهده علائم عفونت مانند قرمزی، تورم یا ترشح چرکی، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
چند بار باید زخم را با محلول شستشو داد؟
تعداد دفعات شستشوی زخم به نوع و وضعیت آن بستگی دارد. زخم‌های ساده و تمیز یک بار در روز کافی است و زخم‌های عفونی یا ترشح‌دار دو تا سه بار در روز یا طبق دستور پزشک عمل شود. شستشوی بیش از حد نیز می‌تواند به بافت زخم آسیب برساند، بنابراین تعادل مهم است. همیشه توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید.
